گزارش| نشست مالزی و نقش برجسته ایران و ترکیه همزمان با انفعال عربستان

به گزارش خبرگزاری رسا، پادشاه عربستان سعودی نه تنها دعوت ماهاتیر محمد برای سفر به مالزی را رد کرده و ولیعهد را نیز به نشست سران کشورهای اسلامی نفرستاد٬ بلکه با استفاده از ابزارهای همیشگی خود٬ نخست وزیر پاکستان را نیز منع کرد.

زمانی برای ناچار ماندن ملک سلمان

از همان ساعات نخست پیش از آغاز نشست سران در کوالالامپور٬ انتقادات فزاینده‌ای علیه ریاض شکل گرفت و گفته شد که آل سعود باز هم ساز مخالف نواختند. اما تصویر و تابلوی کلان نشست کوالالامپور نشان داد که اتفاقاً ملک سلمان٬ اقدام هوشمندانه‌ای کرده و با ماندن در ریاض٬ دست کم خود را در مقام رهبری نشان داده که معتقد به اهمیت سازمان همکاری‌های اسلامی و بر عهده گرفتن نقش میزبان در رقابت با شخص مهاتیر محمد است.

اما آنان که با دقت و تحلیل موشکافانه تصاویر سران را نگاه کرده باشند٬ به خوبی می‌فهمند که ماجرا چه بوده است. چرا که نشست کوالالامپور نشان داد٬ اصلی‌ترین دلیل عدم حضور شخص ملک سلمان یا ولیعهد او٬ خود‌کم‌بینی آل سعود در برابر نقش ایران٬ ترکیه و مالزی بوده است.

تابلوی بزرگ چه نشان داد؟

نمی‌توان از نشست کوالالامپور٬ توقع داشت که برای حل مشکلات جهان اسلام٬ در کوتاه مدت نسخه بپیچد یا اعلام موضع اثرگذاری صورت بدهد. چرا که نفس برگزاری این نشست نشان داد که در موازنات جهان و منطقه و در اصلی‌ترین خطوط دیپلماسی و ترسیم قدرت در جهان اسلام٬ ایران و ترکیه نقش‌های مهم و برجسته‌ای دارند و مالزی نیز به عنوان یک کشور اسلامی که از مدت‌ها پیش قدم در مسیر توسعه و ثبات و بهره‌گیری از دانش و فن‌آوری نهاده٬ همچنان یک الگوی ارزشمند است.

مثلت روحانی٬ اردوغان، محمد

وقتی که روسای جمهور ایران٬ ترکیه٬ نخست وزیر با تجربه مالزی و امیر قطر در کنار هم نشسته و شروع به صحبت کردند٬ علاوه بر عربستان سعودی و دیگران٬ جهان غرب نیز توانست این تصویر را به خوبی ببیند که این کشورها تا چه اندازه قدرت تاثیرگذاری بالایی دارند.

به ویژه در شرایطی که ایران و تا حدودی ترکیه٬ هر دو در برابر حملات تروریسم اقتصادی آمریکا قرار گرفته‌اند٬ اما باز هم بازی را واگذار نکرده‌اند. علاوه بر ایران٬ مالزی و ترکیه٬ امیر قطر نیز در هماهنگی با این موج دیپلماتیک٬ با حضور موثر خود٬ پرده دیگری از انزوای عربستان سعودی را نشان داد و در شرایطی که سران آل سعود به خاطر شکست در یمن و جنایت قتل جمال خاشقجی٬ همچنان در محافل مختلف٬ شرم حضور دارند٬ گروه دیگری از کشورهای اسلامی٬ دنبال فرصت‌ها و مجال‌های دیپلماتیک هستند تا مُصرانه از ابزار گفت‌وگو و هم‌اندیشی استفاده کنند.

اهداف مهم کشورهای برجسته نشست کوالالامپور

حسن روحانی رئیس‌جمهوری ایران با بیان این که جهان اسلام در سطوح ملی و بین‌المللی با چالش‌های نوظهوری روبه‌رو شده٬ انگشت بر یکی از مسائل مهم کنونی گذاشته و گفت: جهان اسلام باید تدابیری برای رهایی از سلطه دلار و سیستم مالی آمریکا پیش بینی کند.

از دیگر سو٬ رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه٬ یک بار دیگر بحث موازنه قدرت و نقش حقوق بین‌الملل در روابط انسانی کشورها را مطرح کرده و با بیانی انتقادآمیز اعلام کرد: عمر نظام جهانی که سرنوشت ملت‌های اسلامی را به دست اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد و دارای حق وتو سپرده بود به پایان رسیده و جهان٬ بزرگ‌تر از این 5 کشور است. ما نباید سرنوشت بیش از 1 میلیارد و 700 میلیون مسلمان را به 5 کشور عضو شورای امنیت بسپاریم.

همچنین تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر هم بر ضرورت حفظ امنیت و رسیدن به ثبات تاکید کرده و گفت: از دوگانگی معیار در بیش از یک مسأله رنج می‌بریم و این دوگانگی حتی در تعامل با مسائل حقوق بشری هم وجود دارد. ثبات از مهم‌ترین شروط توسعه است و روابط متوازن میان کشورها بر پایه منافع مشترک را می‌طلبد.

همچنین میزبان نشست کوالالامپور یعنی ماهاتیر محمد تاکید کرد: برگزاری اجلاس کوالالامپور 2019 به معنای رفتار تبعیض‌آمیز یا تلاش برای منزوی کردن کشورها نیست. این صرفاً تلاشی برای ارائه پیشنهادات و راه حل‌هایی است که برای جهان اسلام قابل قبول و کارآمد باشد.

ایران و ترکیه در مسیر همکاری‌های مداوم

دیدار حسن روحانی با همتای ترک او رجب طیب اردوغان٬ بخش دیگری از دستاوردهای نشست کوالالامپور بود.  

روحانی در دیدار با اردوغان٬ خواستار همکاری با دولت سوریه برای خروج گروه‌های تروریستی از شهر ادلب و ایجاد آرامش برای مردم این شهر شد. این یکی از مهم‌ترین پیشنهادهای ایران برای هموارسازی مسیر روابط آنکارا – دمشق است که اگر چه پیش‌تر هم قرار بود بر اساس تلاش برای بازگشت به توافق امنیتی آدانا بر روی آن کار شود اما هنوز٬ دست کم به شکل آشکار و در سطوح بالا٬ اقدام خاصی صورت نگرفته است.

روسای جمهور ایران و ترکیه در دیدار کوالالامپور٬ با مرور آخرین وضعیت روابط دوجانبه دو کشور، توسعه و عمق بخشیدن به این روابط در همه زمینه‌ها را مهم تلقی کرده و به ویژه تقویت همکاری در زمینه انرژی، حمل و نقل، صنعت، تجارت و بانکی را مهم برشمردند.

در دیدار روحانی – اردوغان٬ قرار شد نمایندگان ویژه روسای جمهور دو کشور٬ تفاهمات این ملاقات و توافقات کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور را در آینده‌ای نزدیک و در چارچوب فعالیت کمیته‌های تخصصی پیگیری کنند. چرا که نشست شورای عالی هماهنگی روابط تهران - آنکارا٬ به ریاست روسای جمهور دو کشور و با حضور اعضای دو دولت اوایل سال آینده در تهران برگزار می‌شود.

در یک ارزیابی کلی می‌توان گفت٬ تقویت و توسعه همکاری‌ها بین ایران٬ ترکیه٬ مالزی و قطر٬ نشست کوالالامپور را به کانونی برای به نمایش‌گذاشتن دیپلماسی پویایی این کشورها تبدیل کرد و در همین حال می‌توان گفت با وجود رویکرد عجیب و مخالف خوانی‌های عربستان سعودی٬ پاکستان نیز همچنان ظرفیت‌های مهم و قابل توجهی دارد و می‌تواند با هر کدام از این کشورها در مسیر همکاری و توسعه روابط قدم بردارد. اما عربستان سعودی با غیبت خود نشان داد که هنوز از توانایی تعامل و ارتباط با جهان اسلام برخوردار نبوده و گرفتار روندهای سنتی گذشته است.